Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, người đã thống nhất Trung Quốc và cai trị một vùng lãnh thổ rộng lớn vào năm 221–210 trước Công nguyên, đã thu hút sự chú ý và quan tâm của các nhà khoa học, khảo cổ học và công chúng, đặc biệt là sau khi ai đó tình cờ phát hiện ra Đội quân đất nung canh giữ lăng mộ của ông vào năm 1974.
Lăng nằm ở huyện Lâm Đồng, cách Tây An ngày nay 30 km về phía đông bắc và được xây dựng trong 38 năm – từ năm 246 TCN (khi ông 13 tuổi, khi ông là vua của một vùng nhỏ hơn) – đến năm 208 TCN , 2 năm sau khi ông qua đời. Nguyên nhân có thể là ngộ độc thủy ngân.
Tần Thủy Hoàng là một vị hoàng đế đầy tham vọng. Các tài liệu lịch sử cho thấy ông bị ám ảnh bởi việc uống thủy ngân để có được sự bất tử. Ông thường uống rượu có pha thủy ngân và có thể đã chết vì ngộ độc thủy ngân ở tuổi 49, BBC đưa tin.
Tượng binh mã Tần Thủy Hoàng (hay còn gọi là Đội quân đất nung) bên trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Quân đội nằm cách lăng chính không xa. Ảnh: DnDavis/Shutterstock
Trong khi hầu hết quần thể lăng mộ Tần Thủy Hoàng đã được các nhà khảo cổ học phát hiện, thì bên trong lăng mộ 2.200 năm tuổi này vẫn còn là một bí ẩn cho đến ngày nay. Các nhà khoa học không dám vào lăng mộ Tần Thủy Hoàng dù lăng mộ hứa hẹn chứa đựng những thông tin lịch sử vô cùng quý giá.
Lý do các nhà khảo cổ không dám vào lăng mộ Tần Thủy Hoàng
Đã 49 năm kể từ ngày phát hiện quần thể lăng mộ Tần Thủy Hoàng, không nhà khoa học nào dám vào khu lăng chính, vì sao?
Đầu tiên, các chuyên gia lo ngại rằng khi mở nó ra sẽ gặp phải những cạm bẫy đáng sợ bên trong khu khảo cổ nổi tiếng nhất thế giới này. Những cái bẫy đó đến từ vũ khí và thủy ngân độc hại.
100 năm sau cái chết của Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, nhà sử học Trung Quốc cổ đại Tư Mã Thiên đã viết một cuốn sách mô tả quần thể lăng mộ và những cạm bẫy có thể có trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng.
Theo nhà sử học Tư Mã Thiên, lăng mộ và các công trình xung quanh được xây dựng bởi 700.000 công nhân. Tư Mã Thiên đã viết rằng “Lăng mộ chứa một lượng thủy ngân lỏng đáng kể, có thể tạo thành sông hồ trên bản đồ Trung Quốc ở một mức độ lớn. Hơn nữa, thủy ngân vào thời điểm đó được coi là một loại thuốc trường sinh. Thủy ngân có thể được điều chế từ chu sa quặng (HgS) từ thời cổ đại”.
Lăng mộ Hoàng đế Tần Thủy Hoàng. Ảnh: Aaron Zhu qua Wikimedia Commons
Theo các cuộc điều tra trắc địa và đo trọng lượng ngày nay, ngôi mộ của vị hoàng đế này có kích thước khoảng 140 × 110 × 30 m3, trong khi khu vực chứa quan tài có kích thước 80 × 50 × 15 m3, với chiều cao của trần thấp hơn khoảng 30 mét so với mặt đất xung quanh . Nền của lăng mộ giống như kim tự tháp có diện tích khoảng 380 × 330 m2 và có chiều cao hiện tại khoảng 50 mét.
Hiểu biết hiện tại của các nhà khảo cổ học là khu vực trung tâm chưa bao giờ bị mở/cướp.
“Thợ thủ công được lệnh chế tạo nỏ và tên để bắn vào bất cứ ai bước vào lăng mộ. Thủy ngân độc hại được sử dụng để mô phỏng các con sông lớn (như sông Dương Tử, Hoàng Hà và Biển Lớn) bao quanh lăng mộ để bảo vệ giấc ngủ của hoàng đế “, sử gia Tư Mã Thiên viết.
Ngay cả khi vũ khí nỏ và mũi tên 2.000 năm tuổi bị hư hại, dòng sông thủy ngân độc vẫn có thể cuốn trôi những kẻ dám đánh thức giấc ngủ của hoàng đế.
Trong khi một số nhà khoa học bác bỏ tuyên bố của Tư Mã Thiên, một nghiên cứu năm 2020 được công bố trên tạp chí Nature cho thấy nồng độ thủy ngân xung quanh ngôi mộ cao hơn đáng kể so với dự kiến.
Bản đồ vị trí lăng mộ Tần Thủy Hoàng và vị trí Đội quân đất nung. A và B chỉ ra các vị trí có nồng độ thủy ngân cao nhất trong đất. Nguồn ảnh: Ảnh vệ tinh từ Google Earth; ảnh của S. Svanberg; Ảnh của Hoàng đế Tần Thủy Hoàng từ Wikimedia Commons.
Sử dụng kỹ thuật phát hiện và định vị ánh sáng (Radar laser), các nhà khoa học thuộc Đại học Sư phạm Hoa Nam (Trung Quốc) đã định vị được lượng thủy ngân trong đất từ 3 vị trí khác nhau xung quanh lăng mộ Tần Thủy Hoàng. Kết quả là nồng độ thủy ngân tại khu lăng mộ chính lên tới 27 ng/m3 – cao hơn đáng kể so với nồng độ thủy ngân xung quanh quần thể lăng mộ, khoảng 5-10 ng/m3.
“Thủy ngân rất dễ bay hơi có thể thoát ra ngoài qua các vết nứt phát triển trong cấu trúc theo thời gian, và cuộc điều tra của chúng tôi hỗ trợ ghi chép biên niên sử cổ xưa về lăng mộ, được cho là chưa từng bị mở ra/bị cướp phá” – tạp chí Nature viết.
Thứ hai, nỗi sợ hãi về bẫy thủy ngân không phải là điều duy nhất ngăn cản các nhà khảo cổ khai quật lăng mộ, vì họ cũng lo ngại rằng việc mở lăng mộ có thể làm hỏng nó. Ngay cả khi các nhà khảo cổ đang mở một cuộc điều tra tỉ mỉ về ngôi mộ, nó đã phải hoãn lại để chờ các phương pháp cải tiến nhằm bảo vệ hiện vật khỏi tiếp xúc với không khí và hư hỏng nhanh chóng. Họ không muốn đánh mất những thông tin lịch sử quan trọng tại địa điểm khảo cổ nổi tiếng nhất thế giới này.
Hiện tại, chỉ có các kỹ thuật khảo cổ xâm lấn mới có thể vào được lăng mộ, và điều này tất nhiên có nguy cơ cao gây ra những thiệt hại không thể khắc phục được.
Một trong những ví dụ rõ ràng nhất về điều này đến từ cuộc khai quật thành Troy vào những năm 1870 bởi nhà khảo cổ nghiệp dư người Đức Heinrich Schliemann. Trong lúc vội vàng, công việc của anh ấy đã phá hủy gần như mọi dấu vết của chính thành phố mà anh ấy đã lên đường khám phá. Các nhà khảo cổ chắc chắn rằng họ không muốn mất kiên nhẫn và lặp lại những sai lầm tương tự.
Các nhà khoa học đã đưa ra ý tưởng sử dụng một số kỹ thuật không xâm lấn để “nhìn” bên trong lăng mộ. Một ý tưởng là sử dụng muon, sản phẩm hạ nguyên tử của các tia vũ trụ va chạm với các nguyên tử trong bầu khí quyển của Trái đất, có thể nhìn thấy qua các cấu trúc giống như tia X tiên tiến. Tuy nhiên, đề xuất này đã bị chậm triển khai.
Hiện nay, quần thể lăng mộ Tần Thủy Hoàng vẫn bị niêm phong nhưng không bị lãng quên. Khi đến đúng thời điểm, với những tiến bộ khoa học phù hợp, các nhà khảo cổ học có thể khám phá ra những bí mật đã nằm nguyên vẹn ở đây trong suốt 2.200 năm.
Đội quân Đất nung và Lăng mộ Tần Thủy Hoàng là Di sản Thế giới được UNESCO công nhận và chúng vẫn nằm trong số những khám phá khảo cổ quan trọng nhất trong lịch sử.
Nguồn: Nature, Business Insider, Iflscience
