Năm 2023 chứng kiến nhiều vụ phóng tàu vũ trụ và tên lửa quan trọng, trong đó có chuyến tàu vũ trụ đầu tiên hạ cánh gần cực nam của Mặt trăng .
Tàu vũ trụ đầu tiên quay quanh Mặt trăng của hành tinh khác
Tên lửa Ariane 5 đưa tàu JUICE lên khỏi bệ phóng. (Ảnh: ESA).
Tên lửa Ariane 5 đã phóng tàu thăm dò Mặt trăng băng giá Sao Mộc (JUICE) từ Kourou, Guiana thuộc Pháp, lúc 19h14 ngày 14/4 (giờ Hà Nội). JUICE được Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) phát triển, tập trung nghiên cứu ba vệ tinh Ganymede, Europa và Callisto của Sao Mộc. Nhiệm vụ là xác nhận sự hiện diện của các đại dương ngầm chứa nước lỏng trên các Mặt trăng này và tìm kiếm các điều kiện và thành phần cần thiết cho sự sống.
JUICE được trang bị 10 dụng cụ khoa học, dự kiến sẽ mất khoảng 8 năm để tới được Sao Mộc. Có khoảng 500 – 1.000 nhà khoa học tham gia sứ mệnh cùng các đồng nghiệp ở Mỹ và Nhật Bản. Đây là sứ mệnh đầu tiên của ESA tới Hệ Mặt trời bên ngoài, đánh dấu thời điểm then chốt trong hành trình khám phá không gian của châu Âu. Tàu vũ trụ cũng giúp cung cấp thông tin cho các sứ mệnh thám hiểm mặt trăng tiếp theo.
Tên lửa mêtan đầu tiên trên thế giới được phóng lên quỹ đạo
Tên lửa Zhuque-2 cất cánh ngày 12/7. (Ảnh: VCG).
Tên lửa Zhuque-2 của công ty Landspace Trung Quốc cất cánh từ Trung tâm phóng vệ tinh Tửu Tuyền, sa mạc Gobi, lúc 8h00 ngày 12/7 (giờ Hà Nội). Thông báo của Trung Quốc về việc tên lửa sử dụng nhiên liệu metan Zhuque-2 đạt quỹ đạo đã được Lực lượng Không gian Hoa Kỳ xác nhận.
Zhuque-2 còn tiếp tục trở thành tên lửa mêtan đầu tiên trên thế giới đưa 3 vệ tinh Honghu, Honghu 2 và TY-33 vào quỹ đạo theo kế hoạch.
Mặc dù là khí nhà kính nhưng khí mê-tan sạch hơn và thân thiện với môi trường hơn so với RP-1 (dầu hỏa) tiêu chuẩn mà nhiều tên lửa sử dụng. Khí metan đốt cháy sạch hơn nhiên liệu gốc carbon, giúp kéo dài tuổi thọ của động cơ, phù hợp hơn cho tên lửa tái sử dụng. Nhiều công ty Mỹ cũng đang nghiên cứu tên lửa sử dụng nhiên liệu metan, trong đó có SpaceX với hệ thống phóng Starship hay Blue Origin với tên lửa New Glenn.
Zhuque-2 dài 49,5 m, đường kính 3,35 m và có khối lượng cất cánh 220 tấn không bao gồm hàng hóa. Thành công của mẫu tên lửa này mở ra kỷ nguyên mới cho khí mê-tan trong lĩnh vực phóng vệ tinh/tàu vũ trụ thương mại.
Tàu vũ trụ Ấn Độ hạ cánh gần cực nam của Mặt trăng
Khoảnh khắc tàu đổ bộ Ấn Độ đáp xuống bề mặt Mặt Trăng. (Video: ISRO)
Trạm hạ cánh Vikram của tàu vũ trụ Chandrayaan-3 của Ấn Độ đã hạ cánh thành công xuống khu vực gần cực nam của Mặt Trăng lúc 19h34 ngày 23/8 (giờ Hà Nội). Thành công này đưa Ấn Độ trở thành quốc gia thứ 4 trên thế giới đổ bộ lên bề mặt Mặt trăng, chỉ sau Liên Xô, Mỹ và Trung Quốc, đánh dấu sự nổi lên của Ấn Độ như một cường quốc không gian mới.
Sau khi Vikram đáp xuống Mặt Trăng vài giờ, robot Pragyan cũng bắt đầu rời trạm. Robot đã hoàn thành các nhiệm vụ, bao gồm đi bộ trên Mặt trăng, xác nhận sự tồn tại của lưu huỳnh và khám phá một số nguyên tố khác. Nó chuyển sang chế độ ngủ gần hai tuần sau khi hạ cánh đầy kịch tính.
Ấn Độ cũng làm nên lịch sử khi trở thành quốc gia đầu tiên hạ cánh tàu gần cực nam Mặt Trăng. Thành công của Ấn Độ càng trở nên đáng chú ý hơn trong bối cảnh tàu vũ trụ Luna 25 của Nga cũng từng nhắm tới hạ cánh gần cực nam của Mặt trăng vào tháng 8 nhưng không thành công.
Cực nam của Mặt trăng cực kỳ khó đặt chân lên nhưng được cho là nơi chứa nhiều nước nhất. Nước đóng băng trong các hố tối ở đây có thể biến thành nước uống để phục vụ các phi hành gia tương lai. Các quốc gia cũng chú ý đến nguồn tài nguyên này vì nước có thể phân tách thành oxy và hydro, dùng làm nhiên liệu cho tên lửa và sản xuất oxy dễ thở.
Tàu vũ trụ của NASA đưa thành công mẫu tiểu hành tinh về Trái đất
Khoang chứa mẫu tiểu hành tinh Bennu đã hạ cánh nguyên vẹn xuống sa mạc Utah. (Ảnh: Keegan Barber)
Tàu vũ trụ OSIRIS-Rex của NASA được phóng lên vũ trụ vào ngày 8 tháng 9 năm 2016 và đến tiểu hành tinh Bennu vào tháng 12 năm 2018. Vào thời điểm đó, Bennu là thiên thể nhỏ nhất có tàu vũ trụ quay quanh. Vào ngày 24 tháng 9 năm 2023, sau hành trình dài 6,2 tỷ km trong không gian, OSIRIS-Rex đã hạ cánh xuống sa mạc Utah, Mỹ. Nhân viên của NASA và Lực lượng Không quân Hoa Kỳ đã phục hồi thành công viên nang mẫu tiểu hành tinh do tàu vũ trụ OSIRIS-REx thu thập vào năm 2020. Sứ mệnh đánh dấu lần đầu tiên NASA lấy được mẫu tiểu hành tinh.
Buồng mẫu của OSIRIS-Rex chứa 250 g đá và các vật liệu khác từ Bennu. Các mẫu sẽ được phân chia cho nhiều viện và cơ quan vũ trụ trên khắp thế giới. Nghiên cứu tài liệu này có thể giúp trả lời một số câu hỏi quan trọng mà các nhà khoa học đặt ra về nguồn gốc sự sống trên Trái đất và sự khởi đầu của Hệ Mặt trời.
NASA phóng tàu tới tiểu hành tinh trị giá 10 tỷ tỷ USD
Psyche cất cánh trên tên lửa Falcon Heavy. (Video: Không gian)
Tàu vũ trụ Psyche của NASA cất cánh trên tên lửa Falcon Heavy của SpaceX từ Trung tâm vũ trụ Kennedy vào ngày 13 tháng 10, hướng tới tiểu hành tinh giàu kim loại 16 Psyche. Tàu vũ trụ dự kiến sẽ tiếp cận 16 Psyche vào tháng 7 năm 2029. Đây là sứ mệnh liên hành tinh chính thức đầu tiên của Falcon Heavy và cũng là sứ mệnh đầu tiên của NASA phóng lên bằng mẫu tên lửa này.
Trong số chín tiểu hành tinh giàu kim loại tồn tại trong Hệ Mặt trời, 16 Psyche là một trong những tiểu hành tinh lớn nhất, rộng 280 km và dài 232 km. Được phát hiện vào năm 1852, nó được coi là một trong những vật thể thú vị nhất trong vành đai tiểu hành tinh chính mà các nhà khoa học chỉ nghiên cứu từ xa. Tiểu hành tinh này thu hút sự quan tâm lớn bởi bề mặt của nó chủ yếu chứa niken và sắt, ước tính trị giá lên tới 10 tỷ tỷ USD.
16 Psyche được cho là cốt lõi của một tiền hành tinh cổ đại. Các nhà nghiên cứu hy vọng việc kiểm tra kỹ vật thể kim loại này có thể giúp con người hiểu rõ hơn về quá trình hình thành các hành tinh đất đá trong Hệ Mặt Trời, bao gồm Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Mộc. Dù không phải là lõi của một tiền hành tinh nhưng 16 Psyche vẫn rất được các nhà nghiên cứu quan tâm vì nó thuộc nhóm thiên thể nguyên thủy trong Hệ Mặt Trời.
- Đảo Rockall, nơi hoang vắng và tuyệt vọng nhất thế giới
- Đào móng tại công trường, công nhân phát hiện hơn 2.000kg vật thể “dây” xanh.
- Hình ảnh chưa từng thấy về tàn dư siêu tân tinh Cassiopeia A
