Mùa đông lạnh giá không phải là lý do duy nhất khiến chim bay về phương nam
Chim chủ yếu bay về phía nam vào mùa đông để tìm kiếm nguồn thức ăn và nơi trú ẩn an toàn.
Khắp nơi trên thế giới, cứ mỗi mùa thu, người ta lại thấy những đàn chim bay về phương nam để chuẩn bị cho một mùa đông khắc nghiệt. Cảnh tượng này phổ biến đến mức bạn ít khi để ý nhưng thực chất đây là một hành trình vô cùng đặc biệt với quãng đường lên tới hàng trăm nghìn km.
Dựa trên bản năng, đàn chim di cư có thể hoàn thành một quãng đường đáng kinh ngạc mỗi năm. Nhưng tại sao họ lại thực hiện cuộc hành trình này? Câu trả lời rõ ràng là để thoát khỏi mùa đông băng giá, nhưng thực tế còn có nhiều điều hơn thế.
Có phải tất cả các loài chim đều bay về phía nam vào mùa đông?
Có thể khó tìm thấy các loài chim ở khu vực của bạn trong mùa đông, nhưng điều đó không có nghĩa là mọi loài chim đều di cư trong thời gian này. Đây là đặc điểm chỉ xuất hiện ở một số loài nhất định và chúng được gọi là chim di cư.
Chỉ có khoảng 40% số loài chim định kỳ bay về phương nam vào mùa đông. Tuy nhiên, câu chuyện di cư khá phức tạp, một số loài di cư cục bộ, một số bay về phương Nam nhưng một số khác lại ở lại.
Di cư theo mùa là kiểu di cư phổ biến nhất ở các loài chim.
Di cư cũng không có nghĩa là phải bay về phía Nam. Một số loài chọn cách di chuyển đến các độ cao khác nhau, sống ở độ cao lớn vào mùa hè và bay xuống vùng thấp hơn vào mùa đông. Những loài khác thực hiện di cư hàng loạt, đột ngột để tìm thức ăn. Hoặc có những loài di cư để lột xác, chúng chọn cách bay đến nơi an toàn hơn để sinh sống, chờ lông mọc lại.
Tuy nhiên, di cư theo mùa là kiểu di cư phổ biến nhất ở các loài chim. Và nó ít liên quan đến khí hậu lạnh.
Tại sao họ phải di cư?
Chim thường có khả năng sống sót rất tốt trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Họ có thể sống sót qua cái lạnh và gió của mùa đông, nhưng việc tìm đủ thức ăn và tài nguyên lại là một câu chuyện khác. Chim chủ yếu bay về phía nam vào mùa đông để tìm thức ăn và làm tổ.
Vào mùa đông, nguồn thức ăn cho chim dần cạn kiệt. Côn trùng hoặc các nguồn thức ăn khác suy giảm trong thời gian này và rất khó tìm được nơi làm tổ an toàn. Chúng bay về phía nam, đến những khu vực ấm áp hơn, nơi có nguồn thức ăn dồi dào và dễ tìm nơi trú ẩn.
Một số loài chim không di cư xa nhưng đối với những loài đã chuẩn bị cho chặng đường dài thì hành trình vừa gian khổ vừa vô cùng ấn tượng. Hàng ngàn năm tiến hóa đã dần hoàn thiện bản năng di cư của chúng và các nhà khoa học vẫn đang cố gắng tìm hiểu yếu tố nào quyết định sự di cư này. Yếu tố di truyền đóng một vai trò nào đó, nhưng có vẻ như những thay đổi về nhiệt độ và ánh sáng mặt trời cũng giúp loài chim biết khi nào nên di cư và đi đâu.
Các nhà khoa học vẫn chưa hiểu đầy đủ về cách chim định hướng chính xác đến vậy. Những chú chim non thường sẽ thực hiện chuyến đi đầu tiên trong đời một mình và có thể quay trở lại đúng nơi chúng sinh ra vào mùa xuân năm sau.
Các nhà khoa học tin rằng một loại giác quan nào đó của loài chim sẽ giúp ích cho chúng. Ví dụ, loài chim có thể cảm nhận được từ trường của trái đất và khứu giác của chúng cũng giúp chúng định hướng đường bay.
Ngoài ra, di cư đường dài là một phần thiết yếu cho sự sống còn của loài chim. Các nghiên cứu cho thấy những con chim di cư quãng đường dài có nhiều khả năng sống sót qua mùa đông hơn những con di cư quãng đường ngắn hơn.
Tại sao chim không luôn định cư ở phương Nam?
Chim vàng anh Baltimore phổ biến ở Bắc Mỹ. Sau khi sinh sản ở vùng Đông Bắc, chúng di cư đến Florida, Mexico, Trung Mỹ và Nam Mỹ để trú đông. (Ảnh: Gulo in Nature).
Nhưng một khi đã đạt đến khí hậu ấm áp và nhiều thức ăn, tại sao loài chim không ở lại định cư mà vẫn quay trở lại Bắc bán cầu vào mùa hè, trong khi quá trình di chuyển qua lại này mất rất nhiều thời gian? nhiều năng lượng và gặp nhiều rủi ro?
Các nhà khoa học đã giải thích điều này: Mặc dù Nam Cực có nguồn thức ăn dồi dào nhưng đây không phải là thiên đường. Mối đe dọa từ động vật ăn thịt ở đây lớn hơn nhiều so với môi trường sống ôn đới.
Sự đánh đổi của các loài chim nhiệt đới là chúng có thể mất tới 90% tổ vào tay kẻ săn mồi, so với 50% và thấp hơn đối với các loài chim ở môi trường sống ôn đới.
Ngoài ra, chim di cư còn phải cạnh tranh trực tiếp với các loài bản địa. Chưa kể khí hậu ấm áp còn là điều kiện lý tưởng để các bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng tồn tại và lây lan.
Để tận dụng điều kiện sống vượt trội ở cả hai hướng, loài chim có một giải pháp thực sự hoàn hảo.
Những đàn chim di cư đã hẹn mùa xuân để quay về phương Bắc – đây là thời điểm nguồn thức ăn bùng nổ với vô số hạt giống, trái cây và côn trùng. Trong chuyến trở về này, chúng sẽ tận dụng nguồn tài nguyên để sinh sản.
Ngoài ra, mùa xuân và mùa hè ở miền Bắc có ngày dài hơn đêm đáng kể nên chim có nhiều thời gian hơn để tìm thức ăn nuôi con .
Ngoài ra, khi trở về miền Bắc, loài chim săn mồi tự nhiên đã giảm đi đáng kể qua mùa đông khắc nghiệt. Vì vậy, các loài chim di cư có thể tận hưởng một mùa sinh sản an toàn.
- Tại sao chim di cư? Chẳng lẽ thật sự là sợ lạnh?
- Tại sao chim di cư châu Á dừng lại ở châu Âu?
