Giữa những năm 5500 và 2750 trước Công nguyên, các quốc gia ngày nay là Romania, Moldova và Ukraine là nơi sinh sống của một nhóm người, được gọi là nền văn hóa Cucuteni-Trypillian.
Mặc dù không được biết đến nhiều như người Sumer ở vùng Lưỡng Hà lân cận, nhưng nền văn hóa Cucuteni-Trypillian cũng quan trọng không kém. Họ là xã hội lâu đời nhất được biết đến ở châu Âu và có thể là một trong những tổ tiên quan trọng của nền văn minh nhân loại nói chung.
Được bao quanh bởi dãy núi Carpathian và các con sông Dnieper và Dniester, nền văn hóa Cucuteni-Trypillian cực kỳ tiên tiến. Họ trồng lúa mì, lúa mạch và các loại đậu. Ngoài ra, họ còn xây dựng những lò nung lớn để nung gốm và đồ trang sức bằng đồng. Những chiếc rìu Cucuteni-Trypillian cũng được làm bằng đồng và được dùng để chặt cây để làm nhà.
Thực tế, từ “ấn tượng” vẫn chưa đủ để đánh giá năng lực của nền văn hóa này. Gia cố khung gỗ bằng đất sét khô, người Cucuteni-Trypillians đã có thể xây dựng một trong những tòa nhà lớn nhất thế giới – nhiều tầng và có diện tích bằng hai sân bóng rổ (gần 700 mét vuông).
Các tòa nhà Cucuteni-Trypillian đã khiến các nhà khảo cổ bối rối trong nhiều thế kỷ. Lý do không phải là kích thước của các cấu trúc, mà là trạng thái bảo tồn đặc biệt của chúng – cứ sau 60 đến 80 năm, các ngôi nhà tranh lại bị thiêu rụi một cách bí ẩn.
Trên thực tế, Cucuteni-Trypillia không phải là cộng đồng người cổ đại duy nhất ghi lại hiện tượng này. Những ngôi nhà bị cháy thường xuyên ở Trung và Đông Âu đến nỗi các nhà khoa học đã đặt cho nó một cái tên đặc biệt: “Chân trời nhà bị cháy”.
Nguyên nhân gây hỏa hoạn
Trong một thời gian dài, hỏa hoạn được cho là do các nguyên nhân phổ biến như sét đánh hoặc kẻ thù tấn công. Đó là một giả định hợp lý, đặc biệt là vì hầu hết các ngôi nhà thời tiền sử đều chứa đầy các vật liệu dễ cháy như ngũ cốc và hàng dệt may. Và hơn hết, không có lý do gì để người dân cố ý hủy hoại tài sản của chính mình?
Tuy nhiên, các nhà khoa học đã đưa ra một số lý do chính đáng đến bất ngờ về hiện tượng tự đốt nhà.
Mirjana Stevanovic, một nhà khảo cổ học đến từ Serbia, lập luận rằng cấu trúc của những ngôi nhà ở khu vực này “đã bị phá hủy do cố ý đốt cháy và rất có thể vì lý do tượng trưng”.
Hình ảnh cộng đồng văn hóa Cucuteni-Trypillia được các nhà nghiên cứu tái tạo
Nghiên cứu của cô giống với nghiên cứu của Vikentiy Khvoyka, một học giả khác tin rằng những ngôi nhà bị cháy khi cư dân sống trong đó chết.
Trong khi đó, Evgeniy Yuryevich Krichevski, nhà khảo cổ học người Nga, lại có cách tiếp cận thực tế hơn. Ông gợi ý rằng các dân tộc tiền sử ở Đông Âu không phá hủy những ngôi nhà mà củng cố chúng.
Theo ông, sức nóng của ngọn lửa sẽ làm cứng các bức tường bằng đất sét, trong khi khói giúp xua đuổi côn trùng. Nhiều nghiên cứu gần đây cũng đã phát triển một quan điểm thực tế hơn, lập luận rằng các cấu trúc cũ đã bị đốt cháy chủ yếu để nhường chỗ cho những cấu trúc mới.
tìm về quá khứ
Vào năm 2022, một nhóm các nhà khảo cổ học và nhà bảo tồn Hungary đã tìm cách hiểu rõ hơn về bản chất của vụ cháy nhà này bằng cách phân tích đất và thảm thực vật được phục hồi từ một địa điểm gần Budapest. Kết quả cho thấy trong số ba vụ cháy xảy ra tại địa điểm này, được gọi là Százhalombatta-Földvár, hai vụ dường như đã bắt đầu một cách cố ý.
Các nhà khảo cổ học Arthur Bankoff và Frederik Winter đã đi theo một hướng khác. Năm 1977, hai vợ chồng mua một ngôi nhà đổ nát từ một gia đình nông dân ở Thung lũng hạ lưu sông Morava ở Serbia. Tình cờ thay, ngôi nhà này được làm từ cùng chất liệu với những ngôi nhà bị cháy, vì vậy các nhà khảo cổ muốn biết điều gì sẽ xảy ra nếu họ đốt nó.
Kết quả cho thấy trong khi mái nhà bằng gỗ bị phá hủy, những bức tường trát đất sét của ngôi nhà vẫn còn nguyên vẹn một cách đáng kinh ngạc. Điều này, cùng với thực tế là thí nghiệm cần một lượng nhiên liệu khổng lồ, cho thấy rằng các đám cháy thời tiền sử là cố ý chứ không phải tình cờ.
Cấu trúc điển hình của một ngôi nhà được xây dựng bởi cộng đồng Cucuteni-Trypillia
Bankoff và Winter không phải là những nhà nghiên cứu duy nhất đốt nhà nhân danh khoa học. Vào năm 2018, một nhóm các nhà khảo cổ người Ukraine và Anh đã đốt cháy không chỉ một mà là hai cấu trúc chính xác về mặt lịch sử.
Tuy nhiên, thử nghiệm này khác ở chỗ thay vì mua những ngôi nhà có sẵn, họ lại chủ động xây dựng những ngôi nhà theo phong cách của nền văn hóa Cucuteni-Trypillia. Cuối cùng, kết quả gần như giống hệt nhau. Các bức tường của cả hai tòa nhà vẫn còn nguyên vẹn, cũng như nhiều bình đất sét và tượng nhỏ bên trong. Hơn nữa, không có ngọn lửa nào có thể lan rộng, cho thấy hoạt động diễn ra an toàn và có thể kiểm soát được.
Một lần nữa, các nhà nghiên cứu kinh ngạc về lượng nhiên liệu mà người tiền sử phải sử dụng để đạt đến nhiệt độ tối đa được ghi nhận trong lớp trầm tích. Cụ thể, họ sẽ cần lượng củi đốt tương đương hơn 130 cây cho mỗi tòa nhà một tầng và 250 cây cho tòa nhà hai tầng. Như vậy, một khu định cư gồm 100 ngôi nhà sẽ cần một khu rừng rộng gần 10 km2 để đốt cháy.
Nguồn: Nghĩ lớn
