Hồ Kivu có vẻ đẹp nên thơ.
Tuy nhiên, ít người biết rằng đáy hồ chứa khí metan cực độc, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người dân sống gần đó.
Mặt hồ không yên bình
Được bao quanh bởi những vách đá hùng vĩ, Hồ Kivu ẩn mình trong một thung lũng xanh trải dài giữa Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo. Trên những chiếc thuyền nhỏ, ngư dân đánh bắt cá để kiếm sống. Cảnh đó tạo cảm giác yên tĩnh, thơ mộng.
Tuy nhiên, bên dưới mặt hồ tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm. Hồ Kivu là một nơi dị thường về mặt địa lý. Hồ này có nhiều lớp, trong đó lớp sâu nhất bão hòa carbon dioxide và tích tụ khí metan. Hai hồ có đặc điểm giống nhau là Hồ Nyos và Hồ Monoun đều đã phun trào trong 50 năm qua. Chúng thải ra những đám mây khí độc có thể làm ngạt thở bất kỳ người hoặc động vật nào hít phải chúng.
Khi hồ Nyos (Cameroon) phun trào năm 1986, gần 2 nghìn người chết ngạt và 4 ngôi làng lân cận bị xóa sổ. Điều nguy hiểm hơn là hồ Kivu dài gấp 50 lần và sâu hơn hồ Nyos tới hơn 2 lần. Hàng triệu người sống trên bờ của nó.
Hồ Kivu nằm dọc theo Thung lũng Tách giãn Đông Phi, nơi có nhiều suối nước nóng đưa carbon dioxide và metan vào sâu lòng hồ.
Sergei Katsev, chuyên gia nghiên cứu về hồ tại Đại học Minnesota Duluth, cho biết: “Hồ Kivu có cấu trúc thẳng đứng phức tạp. Trong khi lớp nước trên cùng bao phủ khoảng 60m thường xuyên hòa trộn thì phần còn lại của hồ lại phân tầng. Gần 300 km3 khí carbon dioxide và 58 km3 khí mê-tan hòa tan, trộn lẫn với hydro sunfua độc hại, vẫn bị mắc kẹt dưới đáy hồ. Chúng nằm ở độ sâu 259m dưới mặt nước”.
Những khí này có thể phát nổ trên bề mặt. Ông Philip Morkel, người sáng lập Hydragas Energy, tổ chức đang tìm kiếm nguồn tài trợ cho dự án khai thác khí mê-tan từ hồ để sản xuất điện, cảnh báo: “Khi hồ đạt độ bão hòa 100%, nó sẽ phun trào ngay lập tức, trong khi hiện tại là hơn 60%. %. Hồ như một ấm nước sôi, tưởng chừng như bình thường cho đến khi sủi bọt”.
Theo ông Morkel, vụ phun trào của hồ Kivu sẽ rất thảm khốc. Hồ sẽ thải ra lượng tương đương 2 – 6 tỷ tấn carbon vào khí quyển mỗi ngày. Để so sánh, tổng lượng khí thải carbon dioxide toàn cầu hiện nay là khoảng 38 gigatons mỗi năm.
Khí phun trào đó sẽ lơ lửng trên mặt hồ dưới dạng đám mây sương mù trong vài ngày đến vài tuần. Các sinh vật xung quanh hồ khi phun trào sẽ chết vì khí cực độc. Bất kỳ ai ở trong đám mây sẽ chết chỉ sau một phút.
Trước thảm họa tiềm tàng nêu trên và mong muốn biến khí đốt trong hồ thành nhiên liệu, Chính phủ Rwanda đã ủy quyền cho KivuWatt khai thác khí metan từ hồ. Lượng khí này sau đó sẽ được chuyển hóa thành năng lượng cho lưới điện toàn quốc.
Ông Martin Schmid, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Nước và Môi trường Thụy Sĩ, giải thích cơ chế vận hành tương đối đơn giản. Họ lấy nước từ bất kỳ độ sâu nào có chứa nước giàu metan, sau đó tách nước bằng carbon dioxide và metan. Nước đã khử khí sau đó được bơm trở lại hồ.
Với phương pháp này, KivuWatt đã khai thác được 26 MW năng lượng từ hồ cho lưới điện của Rwanda. Tổng công suất điện cả nước là 300MW. Trước đây, Rwanda đã thử nghiệm nhiều dự án quy mô nhỏ nhưng KivuWatt là công ty thực hiện thành công nhất. Công ty do Anh tài trợ.
Người dân sống bên bờ sông Kivu.
Nguy hiểm từ khai thác khí
Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cảnh báo rằng phương án này sẽ làm xáo trộn cấu trúc hồ và gây ra vụ phun trào. Họ đưa ra giải pháp thay thế an toàn hơn cho việc pha loãng khí mêtan trong hồ, nhưng quá trình khai thác sẽ trở nên tốn kém và khó khăn hơn theo thời gian.
Ông Katsev phân tích nếu bơm nước trở lại tầng nước sâu của hồ sẽ làm loãng vùng tài nguyên sau này. Nhưng nếu bơm nước ở độ cao cao hơn như KivuWatt làm, nước sẽ chìm qua lớp nước dày đặc khiến nước trộn lẫn theo chiều dọc. Nguy cơ phun trào có liên quan đến chuyển động thẳng đứng này.
Trong khi đó, ông Schmid tin rằng kế hoạch hiện tại là an toàn. “Chúng tôi biết quá trình khử khí làm thay đổi sự phân tầng của hồ. Điều này đã được dự đoán trước. Chúng tôi không nghĩ đây là vấn đề vì dự đoán không hoàn toàn chính xác”.
Chuyên gia này tin rằng cả hai phương pháp đều khả thi. Nhưng cách KivuWatt đang làm có thể làm tăng khả năng khai thác khí mê-tan từ hồ ở quy mô nhỏ nên không thể thay đổi cục diện của hồ.
Ngoài ra, với tốc độ hiện tại, dự kiến sẽ mất nhiều thế kỷ để loại bỏ phần lớn khí mê-tan khỏi hồ. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu nhanh hơn, KivuWatt đang có kế hoạch tăng quy mô. Giai đoạn tiếp theo, họ muốn nâng tổng công suất khai thác lên hơn 100 MW.
Nhưng ông Morkel cảnh báo rằng việc tăng công suất cũng sẽ làm tăng rủi ro. Đồng tình với quan điểm trên, ông Schmid lưu ý trước khi tăng lượng khai thác, chính phủ và doanh nghiệp cần thống nhất về phương án.
Hơn nữa, mặc dù hoạt động khai thác hiện tại vẫn an toàn nhưng cả các bên liên quan và người dân không nên mất cảnh giác. “Nó giống như con ếch trong nồi nước sôi. Bạn từ từ đun sôi một nồi nước và con ếch chỉ nghĩ rằng nước đang nóng lên, nhưng nếu chỉ cần sơ suất một chút, nó sẽ chết”, ông Morkel cảnh báo.
Theo NatGeo
