Liệu tháng đầu năm lạnh lẽo, tối tăm có thực sự khiến não bộ chúng ta hoạt động khác đi?
Ngay cả đối với những người kỷ luật nhất, tháng Giêng vẫn là một cuộc đấu tranh bất tận và uể oải. Những ngày đầu năm, bạn thường lơ đãng, thiếu tập trung, khó tập trung vào công việc?
Chào mừng đến với “tháng giêng u ám” , thời điểm trong năm mà con người thường cảm thấy uể oải lạ thường nhất. Khi chúng ta trở lại làm việc sau khoảng thời gian vui vẻ của kỳ nghỉ Giáng sinh và Năm mới dài, nhiều người phải vật lộn để thích nghi. Bộ não của chúng ta có thể cảm thấy mơ hồ, không có động lực và đôi khi mọi người gặp khó khăn nghiêm trọng để đạt được năng suất bình thường.
Các nhà khoa học đã đặt tên cho cảm giác bối rối đó là “Bộ não tháng Giêng” : một cảm giác chung là tinh thần uể oải, như thể chúng ta đang trì hoãn hoặc di chuyển chậm chạp trong mọi việc.
Bộ não con người hoạt động khác nhau tùy theo thời gian trong năm. (Hình minh họa).
Tất cả những điều này xảy ra vào thời điểm chúng ta nên thoát ra khỏi ” cái kén lễ hội” của mình để bắt đầu thực hiện các mục tiêu cho Năm Mới của mình. Theo nghiên cứu gần đây của Forbes, không có gì ngạc nhiên khi cứ 5 người thì có 1 người từ bỏ các quyết tâm trong năm mới của mình sau chưa đầy một tháng. Nhưng chính xác thì tại sao nhiều người trong chúng ta lại cảm thấy uể oải và trì trệ vào thời điểm này trong năm?
Từ lâu, người ta đã chấp nhận rằng động vật thích nghi với các mùa: chúng có thể di cư trong mùa đông hoặc thay đổi màu lông. Một số động vật có vú thậm chí còn trải qua những thay đổi trong não. Giáo sư Tara Spires-Jones, phó giám đốc Trung tâm Khoa học Khám phá Não bộ tại Đại học Edinburgh và là chủ tịch Hiệp hội Khoa học Thần kinh Anh, cho biết: “Ở những động vật ngủ đông như sóc, một phần não của chúng mắc bệnh Alzheimer trong thời gian ngủ đông. Nhưng điều đó sẽ biến mất khi chúng thức dậy.” Và để bảo tồn năng lượng khi trời lạnh, não chuột chù co lại, khiến chúng khó có khả năng định hướng.
Tác động của các mùa đối với sức mạnh não bộ của con người phần lớn vẫn chưa được khám phá, nhưng một số nghiên cứu đã đi sâu vào hiện tượng này. Năm 2016, các nhà nghiên cứu tại Đại học Liege ở Bỉ đã đánh giá chức năng não của 28 người tham gia nghiên cứu trong suốt cả năm. Mỗi tình nguyện viên sẽ dành bốn ngày rưỡi trong phòng thí nghiệm và khi kết thúc thời gian đó sẽ tham gia vào hai nhiệm vụ được thiết kế để kiểm tra sự tập trung và trí nhớ. Não của họ được quét bằng máy fMRI để phát hiện những thay đổi trong lưu lượng máu do hoạt động của não.
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng hoạt động liên quan đến sự chú ý đạt đỉnh điểm vào tháng 6 , khoảng ngày hạ chí và thấp nhất gần ngày đông chí vào cuối tháng 12 . Bộ não con người hoạt động khác nhau tùy theo thời gian trong năm . Đặc biệt, họ phát hiện ra “những thay đổi đáng kể hàng năm” ở đồi thị và hạch hạnh nhân, những phần não liên quan đến sự tỉnh táo, cũng như ở vùng hải mã và vùng trán. Cả hai đều giúp tự kiểm soát, giải quyết vấn đề và lý luận. Trong khi đó, hoạt động liên quan đến trí nhớ đạt đỉnh điểm vào mùa thu và giảm xuống vào thời điểm xuân phân vào cuối tháng 3.
Đồng tác giả của nghiên cứu, Tiến sĩ Gilles Vandewall, nói với The Daily Telegraph: “Bởi vì phương tiện để chúng ta hoàn thành các quá trình nhận thức thấp hơn vào mùa đông, nên chúng ta có thể cảm thấy khó khăn hơn để hoàn thành chúng” . Vandewall cũng đưa ra lập luận rằng những thay đổi não bộ này ở con người có thể đã giảm đi đáng kể theo thời gian sau sự ra đời của những phát minh hiện đại như đèn điện và hệ thống sưởi trung tâm vì chúng giúp chúng ta sống hòa hợp hơn với các mùa.
Ở nhiều quốc gia điển hình như Anh, ánh sáng ban ngày vào tháng 1 khá ảm đạm. Ánh sáng (hoặc thiếu ánh sáng) có thể ảnh hưởng đến não bộ và sức khỏe của chúng ta . Giáo sư Spires-Jones cho biết: “Mỗi tế bào trong cơ thể bạn đều có đồng hồ phân tử. Cơ quan điều chỉnh chính của những chiếc đồng hồ này nằm trong não và nó được gọi là nhân siêu âm. Khi nhận được thông tin về ánh sáng qua võng mạc của mắt, nó sẽ báo cho cơ thể rằng đã đến giờ thức dậy. Và điều đó kiểm soát những thứ như giấc ngủ và sự tỉnh táo, hoạt động, ăn uống và sinh sản. Vì vậy, việc không nhận đủ ánh sáng có thể khiến tất cả các hoạt động này trở nên không ổn định, ảnh hưởng đến tâm trạng và lịch trình ngủ của chúng ta”.
Đột nhiên trở lại thói quen bình thường sau kỳ nghỉ cũng có thể góp phần khiến bạn cảm thấy khó chịu. Nếu chúng ta dành một tuần hoặc hơn để thư giãn trong không gian lễ hội ấm cúng, sự điều hòa chu kỳ ngủ-thức và đồng hồ sinh học của cơ thể sẽ bị thay đổi. Và do đó, mức độ hoạt động cũng như tâm trạng của người dân trong những ngày tiếp theo phải quay lại nhịp sống cũ cũng bị ảnh hưởng.
- Tàu thăm dò mặt trăng Peregrine của Mỹ đâm vào Trái đất ngày 18/1
- Những quan niệm sai lầm về khủng long
- Peru rút ra kết luận về “xác người ngoài hành tinh”
