Rau răm, tầm ma, hoa nhài, rau má dại, rau má, lá bep… đang được các nhà khoa học nghiên cứu, nhân giống và tìm cách trồng thương mại. Vẫn là món canh rau phổ biến từ xa xưa nhưng thay vì chỉ xuất hiện trên bàn ăn của những gia đình nghèo thì giờ đây nó đã trở thành đặc sản. Câu chuyện bảo tồn rau củ nuôi sống bao thế hệ người Việt bắt đầu từ hàng chục năm trước.
Giữ nồi canh của bà ngoại và mẹ
Xu hướng tìm kiếm, bảo tồn và nỗ lực hồi sinh các loài thực vật hoang dã đã được nhiều nước trên thế giới âm thầm thực hiện. Ở Việt Nam, cách đây hơn 10 năm, các nhà khoa học đã nâng cao ý thức “giữ nồi canh của bà, mẹ” thông qua việc nghiên cứu, nhân giống nhiều loại rau vốn chỉ phổ biến trong “thời khó khăn”. ”.
Ví dụ: mô hình bảo tồn và phát triển cây sắn ở Vườn quốc gia Xuân Sơn (Phú Thọ), mô hình trồng cây khổ qua của Trung tâm Thông tin và Ứng dụng Khoa học và Công nghệ tỉnh Hậu Giang, mô hình giới thiệu trầu cây ăn lá, bầu (rau xanh), cây trồng trong chậu, cà đắng… được Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng trồng đại trà…
Rau muống hiện nay đã trở thành đặc sản mới của Nghệ An.
Điều thú vị là trong quá trình tìm kiếm giống cây trồng, nghiên cứu và bảo tồn, các nhà khoa học đã đồng loạt phát hiện ra nhiều giá trị văn hóa, trí tuệ… đi kèm với những loại rau cảnh quê hương. Chẳng hạn, trường hợp của các nhà nghiên cứu tại Khoa Sinh học, Đại học Đà Lạt: khi nghiên cứu cây lá trầu với mong muốn sử dụng làm rau thương mại, nhóm đã phát hiện ra một kho tàng rau rừng và kiến thức. về rau rừng trong cộng đồng các dân tộc bản địa Lâm Đồng chưa bao giờ được phổ biến rộng rãi.
Hay trong quá trình nghiên cứu tác dụng lên men của thực vật, cỏ, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Nông Lâm và Đại học Thái Nguyên phát hiện nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số có kiến thức truyền thống về sử dụng thực vật. Loại cỏ dùng làm men rượu vô cùng đa dạng, có giá trị khoa học và thực tiễn lớn nhưng chưa bao giờ được ghi nhận để bảo quản lâu dài.
Lục bình được bán với giá 80 yên một cây ở Nhật Bản.
Điều đáng mừng là ngoài sự nghiên cứu của các nhà khoa học, nhiều nông dân cũng đã nhìn thấy được lợi ích thiết thực của rau rừng và trực tiếp nhân giống, mở rộng canh tác. Điển hình, một số hộ dân ở các phường Trà Long, Long Mỹ, Hậu Giang, xuất phát từ thói quen “nhặt” rau rừng về bán, nhận thấy nhu cầu “nhớ rau cũ” của khách hàng rất lớn nên đã tìm kiếm hạt giống. rau để trồng trong vườn. Các giống tiết bò, cải xanh, chuỗi ngọc, thổ đắng… được người dân thuần hóa đã tạo thành nơi cung cấp rau (từ nhiều loại rau dại sống ngoài đồng) cho người dân quanh vùng. Nhóm nông dân này hiện đang được Trung tâm Thông tin và Ứng dụng Khoa học và Công nghệ tỉnh Hậu Giang huy động tham gia nhân giống, bảo tồn một số loại rau rừng đã được chứng minh có giá trị dinh dưỡng và dược liệu cao.
Một trường hợp khác là ông Trần Văn Quân ở Hoàng Mai, Nghệ An. Bằng kiến thức tự học, anh Quân đã thử nghiệm và trồng thành công rau mùi trên diện rộng. Đây là loài cây mọc hoang ven các sông nước lợ, ven ao tôm, ruộng muối, có vị mặn và chua. Hiện nay, rau muống Malabar đã được thâm canh thành công, trở thành loại rau cao cấp, đặc sản mới của Nghệ An, không chỉ phục vụ thị trường địa phương mà còn thúc đẩy tiêu thụ tại nhiều tỉnh, thành phố khác.
Quà tặng của đất
Salad Purslane trong một nhà hàng Michelin của Mỹ.
Làm thế nào để nhân giống, phát triển và đưa các loại rau rừng, rau rừng bản địa ra thị trường phục vụ nhu cầu người dân, đồng thời bảo tồn được nhiều giống rau quý hiếm là vấn đề được nhiều nhà khoa học quan tâm. Xu hướng tôn vinh đồ ăn chậm (ngược lại với đồ ăn nhanh, đề cao các món ăn địa phương và phương pháp nấu ăn truyền thống) đang trở nên tất yếu ở nhiều quốc gia. Tất nhiên Việt Nam cũng không ngoại lệ.
May mắn thay, từ những công trình nghiên cứu rải rác, nhiều loại rau tưởng chừng như đã mất nay đã bắt đầu xuất hiện trở lại rực rỡ, một bước từ bàn ăn của những gia đình nghèo đến bàn tiệc sang trọng của các nhà hàng, mở ra một cơ sở sản xuất kinh doanh hoàn toàn mới. xu hướng.
Điều đáng nói là trong số rất nhiều loại rau rừng rẻ tiền mọc tự do ngoài ruộng, bãi có nhiều giống ngoài giá trị dinh dưỡng cao còn có dược tính đặc biệt. Ví dụ như cây kim ngân đỏ mọc hoang ở nước ta được coi là “thuốc trường thọ” trong y học cổ truyền Trung Quốc. Hay loại trái cây mà trẻ em thích hái và giả vờ làm pháo khi xuất khẩu trở thành loại trái cây quý, có giá từ vài trăm đến cả triệu đồng một kg. Ngay cả loài cây lục bình mà người miền Nam gọi là lục bình cũng mọc hoang khắp cả nước, thậm chí ở Nhật Bản nó còn trở thành loại rau có giá trị hàng trăm yên cho một cành nhỏ.
Căn cứ vào tốc độ tiêu thụ nhanh rau thuần hóa, có thể thấy nhu cầu sử dụng rau rừng, rau rừng làm thực phẩm của người dân là rất lớn. Nhiều nhà hàng đã đưa các loại rau rừng, rau rừng vào thực đơn của mình như lá bep, bầu, lá pita, cà đắng, rau muống, dưa bắp cải, chuỗi trân châu… Ở đây, không thể không nhắc đến. nỗ lực quảng bá của cộng đồng du lịch cũng như các diễn đàn ẩm thực trên thế giới. Nhờ thế lực mạnh mẽ này mà sự xuất hiện của món ăn lạ, hiếm nhất… có thể được lan truyền với tốc độ chóng mặt và được nhiều người biết đến.
Một ưu điểm trong việc bảo quản các giống rau tự nhiên là chúng có khả năng sống sót rất cao, sức đề kháng mạnh nên việc chăm sóc không quá phức tạp và hầu như không cần sử dụng biện pháp phun thuốc trừ sâu. bảo vệ thực vật. Đây được cho là “gãi đúng chỗ ngứa” khi người tiêu dùng luôn phải “cảnh giác” với các loại rau ngắn ngày, rau biến đổi gen bị phun thuốc trừ sâu, chất kích thích.
Chúng ta thường nói, nguồn gen cây trồng nông nghiệp là di sản quý giá của quốc gia cần được bảo tồn và sử dụng hiệu quả vì mục tiêu phát triển bền vững của đất nước vì đây là nguồn nguyên liệu sinh học duy nhất. quan trọng và cần thiết nhất cho sự phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, bảo vệ môi trường, nghiên cứu và phát triển công nghệ sinh học cũng như sản xuất nguyên liệu cho ngành chế biến dược phẩm, nhiên liệu sinh học và nhiều ngành công nghiệp khác. khoa học khác.
Trên thực tế, quỹ gen cây trồng của nước ta đã bị xói mòn nghiêm trọng. Người ta ước tính rằng hơn 80% giống cây trồng địa phương không còn tồn tại trong sản xuất và số lượng các loài cây có nguy cơ biến mất tiếp tục gia tăng. Trong khi đó, cần khai thác, sử dụng nguồn gen cây trồng nông nghiệp để ổn định năng suất cây trồng, đảm bảo an ninh lương thực, tăng sức cạnh tranh của hàng hóa nông nghiệp và phát triển kinh tế – xã hội bền vững. ngày càng tăng cao.
Việc tìm kiếm và bảo tồn các giống rau dại, hoang dã được coi là một trong những con đường trực tiếp nhất để xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ và canh tác bền vững. Đây dường như cũng là cách duy nhất để chống lại những rủi ro của hệ thống độc canh và sự phụ thuộc vào các giống biến đổi gen.
- 8 loại cỏ dại tưởng chừng như “vô thường” nhưng lại có giá trị không tưởng
- Rau răm: Loại rau quý nhiều công dụng mà người Việt vẫn lãng phí
- 10 loại rau góp phần chữa bệnh nan y, chỉ cần “đưa tay hái”
