Đàn cá “xâm chiếm” vùng biển ở Canada và Mỹ
Vào những năm 1970, người Mỹ đã giới thiệu một loài cá châu Á cho các trang trại nuôi cá ở miền Nam nước này. Đó là cá chép châu Á . Ban đầu, các chủ trại định dùng cá chép để làm sạch ao nuôi cá trê cũng như giúp cá khỏe mạnh hơn. Bởi cá chép là loài có tập tính ăn lọc (kiểu ăn thức ăn bằng cách lọc các hạt vật chất và thức ăn trôi dạt dưới nước bằng cách há to miệng). Đây cũng là phương pháp lọc nước lý tưởng cho ao nuôi cá thời bấy giờ.
Năm 1970, người Mỹ nhập cá có nguồn gốc châu Á vào nuôi với mục đích cải thiện nguồn nước. (Ảnh: NYTimes)
Cá chép châu Á (Asian carp) là tên gọi chung trong tiếng Anh của loài cá chép thường sống và được nuôi ở nhiều khu vực châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam. Chúng là nguồn thực phẩm phổ biến trong chế độ ăn hàng ngày của cư dân vùng này, được nuôi với sản lượng lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, sau một trận lũ lụt xảy ra, hai loài cá chép là cá chép đầu to và cá chép bạc đã trốn thoát theo dòng nước lũ và “di tản” đến lưu vực sông Mississippi. Vào thời điểm đó, mọi người nghĩ rằng những loài cá chép này có thể được sử dụng làm thực phẩm.
Loại cá được nhập khẩu vào Mỹ lúc đó là cá chép châu Á. (Ảnh: NYTimes)
Năm 1994, một trận lụt hoành hành ở bang Illinois. Khi nước rút, người dân bàng hoàng nhận ra số cá chép châu Á chết nhiều gấp 9 lần các loài cá bản địa. Bây giờ, nhiều người đặt câu hỏi làm thế nào mà cá chép châu Á có thể di cư xa như vậy.
Năm 2002, “cơn ác mộng” của các nhà chức trách Mỹ chính thức bắt đầu khi đàn cá chép châu Á lớn quá nhanh và chúng đã hủy hoại nghiêm trọng môi trường sống của các loài thủy sinh địa phương. Cá chép châu Á được biết đến là loài cá thích nghi rất tốt với môi trường mới. Ngoài việc bơi lội khỏe và tránh lưới rất giỏi, chúng còn là loài ăn tạp, có thể ăn lượng thức ăn bằng 40% trọng lượng cơ thể. Với chiều dài thường từ 50-90 cm, có thể nặng hơn 50 kg, cá chép châu Á tiêu thụ lượng thức ăn lớn kể cả các loài thủy sinh khác. Chúng đã tiêu diệt nhiều loài cá địa phương trên đường đi, phá hủy hệ sinh thái mà nó sinh sống. Mỗi con cá chép châu Á có thể đẻ tới 2 triệu quả trứng cùng lúc nên loài cá này lớn rất nhanh, tạo thành đàn lớn hàng trăm con. Để ngăn loài cá này xâm nhập vào hồ Michigan, họ đã xây dựng hàng rào điện tử đầu tiên ở hồ này. Sau đó, hai hàng rào nữa đã được bổ sung vào năm 2009 và 2011.
Cá chép châu Á nhanh chóng xâm chiếm các vùng của Hoa Kỳ và thậm chí vươn xa tới tận Canada. (Ảnh: NYTimes)
Sau hơn 30 năm, loài cá du nhập từ châu Á này đã tràn ngập vùng biển Minnesota, Wisconsin và Michigan ở phía tây; New York và Pennsylvania ở phía đông; Illinois, Indiana và Ohio ở phía nam, và đến tận Ontario của Canada ở phía bắc. Cá chép châu Á đã xâm chiếm Ngũ Đại Hồ, tiêu thụ tới 1/5 số sinh vật phù du ở Ngũ Đại Hồ, đe dọa ngành đánh bắt cá và du lịch trị giá 4 tỷ đô la một năm ở 5 hồ này.
Loài cá khiến nhà chức trách Mỹ “mất ăn mất ngủ”
Với nhiều người, cá trắm đúng là “quái vật” sông nước. Với khả năng kiếm ăn tuyệt vời, chúng có kích thước cơ thể lên tới hơn 100 cm. Chúng là loài cá hung dữ, nhiều con nặng từ 28 đến hơn 45 kg mỗi con và có thể sống tới 80 năm. Họ sẽ lao ra khỏi nước khi nghe thấy tiếng động cơ của thuyền. Chúng có thể nhảy lên khỏi mặt nước tới 3 m khi mặt nước “động”.
Nhiều nhóm chèo thuyền trên hồ bất ngờ bị đàn cá trắm nhảy lên thuyền “tấn công” những người đã khuấy động hồ. Vào năm 2014, Liên đoàn Động vật hoang dã Quốc gia đã đưa ra cảnh báo về việc cá chép châu Á đột nhiên nhảy lên thuyền và khiến con người gặp nguy hiểm. Thậm chí, Trạm khảo sát lịch sử tự nhiên Illinois đã phải quấn lưới xung quanh bánh lái và hệ thống điều khiển của các tàu nghiên cứu để ngăn chặn sự tấn công của loài cá này.
Cá chép châu Á là loài cá có thể nhảy cao tới 3m khi hoạt động trên mặt nước. (Ảnh: NYTimes)
Theo cảnh báo của Cục Bảo vệ Tài nguyên Illinois, kể từ khi cá chép châu Á xuất hiện và xâm chiếm, họ phải đóng cửa với Ngũ Đại Hồ nếu không muốn toàn bộ hệ động thực vật ở khu vực nước ngọt lớn nhất nước này biến mất. Nước Mỹ bị hủy diệt. Hàng rào điện đã được lắp đặt ở cửa sông Chicago để “chặn 100% khả năng những người nhập cư bạo lực vào Hồ Michigan”. Tuy nhiên, cá chép châu Á đã biết cách chui qua hàng rào điện kể trên. Các nhà chức trách sau đó lên kế hoạch tạo ra các “nút thắt” ở hai đầu tuyến đường thủy nối sông Illinois với sông Chicago. Tuy nhiên, các chuyên gia của Phòng Thương mại Illinois cho rằng việc đóng cửa con kênh mà tàu bè vẫn qua lại 24/24 giờ sẽ gây thiệt hại nặng nề về kinh tế. Chi phí vận tải đường bộ và đường sắt sẽ tăng cao, ngành vận tải đường thủy sẽ thiệt hại khoảng 8 tỷ USD/năm. Do đó, làm thế nào để ngăn chặn hiệu quả quá trình di cư của cá chép châu Á là một trong những vấn đề cấp bách khiến các nhà chức trách Mỹ “mất ăn mất ngủ”.
Chi hàng triệu đô la để tiêu diệt cá xâm lấn
Người dân bản địa đã tìm mọi cách như giăng lưới, đánh bắt, thậm chí chích điện nhưng cũng không thể làm giảm đà phát triển của loài cá chép châu Á.
Người dân Mỹ đã dùng nhiều cách để tiêu diệt loài cá này nhưng không ngăn được sự gia tăng số lượng của chúng. (Ảnh: NYTimes)
Các lựa chọn khác kinh tế hơn cũng được xem xét, chẳng hạn như sản xuất bánh mì kẹp thịt cá chép để loại bỏ giống này. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đưa ra giải pháp bỏ thuốc độc vào vùng nước mà họ tìm thấy ADN của cá chép châu Á.
Năm 2003-2004, Hoa Kỳ và Canada đã hợp tác trong các chiến lược ngăn chặn cá chép châu Á vào hồ Michigan. Năm 2005, tỉnh Ontario đã cấm nuôi các loài xâm lấn, bao gồm cả cá chép châu Á, nhưng vẫn tiếp tục cho phép nhập khẩu cá chép chết vào tỉnh này. Năm 2008, Canada đã phải tiến hành một cuộc “bảo vệ biên giới” nghiêm ngặt đối với các chuyến hàng cá chép châu Á sống bằng đường bộ và đường hàng không. Năm 2010, tỉnh British Columbia đã cấm sở hữu và bán cá chép châu Á.
Chính quyền Mỹ đã chi hơn 388 triệu đô la trong cuộc chiến chống lại cá chép châu Á. (Ảnh: NYTimes)
Trên thực tế, kể từ năm 2010, hơn 388 triệu đô la đã được chi cho cuộc chiến chống lại cá chép châu Á , bao gồm cả việc sản xuất súng ép nước, nhưng họ đã thích nghi ngay với áp lực của súng.
Loài cá này bị cấm ở Michigan và Minnesota; ở Wisconsin, chúng chỉ được sử dụng cho nghiên cứu. Nhưng 5 bang khác nằm ở Great Lakes là Illinois, Indiana, Ohio, Pennsylvania và New York vẫn cho phép sử dụng chúng với giấy phép đặc biệt.
*Bài viết được tổng hợp từ New York Times, Washington Post, Discover Magazine.
