Không chỉ dừng lại ở việc thể hiện sự tiếc nuối, Mottainai còn hàm chứa một khái niệm vô cùng sâu sắc về việc tôn trọng giá trị của bất cứ thứ gì. Từ đó, chúng ta có thể tận dụng tối đa và không lãng phí bất kỳ nguồn tài nguyên nào.
Mottainai đã trở thành một triết lý trong văn hóa sống của người Nhật , giúp họ sống bền vững và trở nên giàu có. Đó cũng là thông điệp quý giá mà người dân “Xứ sở mặt trời mọc” muốn gửi đến thế giới, đặc biệt trong bối cảnh hành tinh xanh đang kêu gọi sự giúp đỡ trước tình trạng biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. .
Hình minh họa.
triết lý sống của người nhật
Vươn người qua quầy thu ngân với vẻ bận rộn, cô bán hàng đưa cho chúng tôi (phóng viên) một gói bánh senbei (một loại bánh gạo nổi tiếng của Nhật Bản) được gói trong giấy washi – một loại giấy truyền thống. Hệ thống này thường được làm từ vỏ cây gampi, tre, cây gai dầu, gạo hoặc lúa mì bằng phương pháp hoàn toàn thủ công. Khi chúng tôi ra về, bà cụ không quên gọi chúng tôi với giọng điệu nghiêm nghị không thể nhầm lẫn: “Mottainai!”.
Mottainai hiện diện mọi lúc, mọi nơi trong cuộc sống hàng ngày của người Nhật. Nó đã trở thành một triết lý sống, một lối sống không lãng phí của người dân nơi đây từ hàng thế kỷ nay.
Bắt nguồn từ Phật giáo, lối sống này chú trọng đến bản chất và giá trị của đồ vật, điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc loại bỏ thói quen “vứt bỏ” của chúng ta khi một đồ vật không còn giá trị sử dụng trong cuộc sống. Khía cạnh này chắc chắn vẫn có giá trị ở khía cạnh khác, miễn là bạn quan tâm và tôn trọng nó.
Vì vậy, trong khẩu hiệu 3R quen thuộc “Reduce – Reuse – Recycle”, người Nhật đã bổ sung thêm một chữ R nữa đó là: “Tôn trọng”.
Bao bì làm từ giấy washi truyền thống có thể tái sử dụng để gói quà hoặc bọc sổ.
Trong quá khứ, nhân loại theo đuổi lối sống phát triển. Nhưng ngày nay, khi nhận thấy nguy cơ Trái đất có thể bị hủy diệt bởi ô nhiễm môi trường, xu hướng mà con người đang hướng tới đó là lối sống “bền vững”. Giảm chất thải và tiêu thụ năng lượng là vấn đề rất quan trọng đối với bất kỳ quốc gia nào.
“3R” đã trở thành một chiến dịch lan rộng trên toàn thế giới. Nổi tiếng với hệ thống tái chế rác thải phức tạp và những thành phố sạch sẽ, Nhật Bản dường như đã thành công trong việc làm chủ dự án “Ba R”.
Người Nhật, với nhận thức sâu sắc về mối đe dọa của môi trường, cùng với lối sống “bảo thủ” truyền thống, đã nhận ra rằng triết lý sống “Mottainai” – vốn bị lãng quên suốt thời gian dài – sẽ là hướng đi đúng đắn cho họ để có cuộc sống bền vững hơn và góp phần “cứu” hành tinh.
Thay vì tốn thời gian tuyên truyền về việc giảm mua hàng và xử phạt rác thải ra môi trường, Mottainai khiến chúng ta nhìn kỹ vào bản chất của những thứ hiện có, tin rằng mọi thứ đều có giá trị và không tồn tại. Đâu là lý do khiến chúng trở thành rác thải, từ đó loại bỏ thói quen “vứt chúng đi”.
Vì vậy, Mottainai đã được gợi lên như một triết lý sống, nó xuất hiện mọi lúc, mọi nơi, trong mọi ngóc ngách đời sống của người dân Nhật Bản.
Sức mạnh của Mottainai
Mottainai được dùng để đặt tên cho một chiến dịch môi trường được thành lập sau chuyến thăm của nhà môi trường người Kenya từng đoạt giải Nobel Wangari Maathai vào năm 2005, với mục đích làm sống lại khái niệm này.
Bày tỏ sự ủng hộ đối với Mottainai, ông Tatsuo Nanai, người đứng đầu chiến dịch cho biết: “Khái niệm Mottainai bắt nguồn từ văn hóa Nhật Bản, nhưng gần đây nó có xu hướng bị lãng quên. Bà Maathai rất ấn tượng với triết lý này vì nó tượng trưng cho nhiều điều hơn là chỉ từ ‘lãng phí'”.
Sức mạnh của Mottainai bắt nguồn từ ý nghĩa phức tạp của nó. Trong từ Mottainai có hai phần, theo lời giải thích của Nanai: “Từ “mottai” là một từ trong Phật giáo chỉ bản chất của sự vật. Nó có thể được dùng cho mọi thứ trong thế giới vật chất của chúng ta với ý nghĩa là đồ vật không tồn tại biệt lập nhưng có mối liên hệ mật thiết với nhau, trong khi phần thứ hai “nai” mang nghĩa tiêu cực, “mottai” và “nai” kết hợp thành một từ diễn tả nỗi buồn về sự mất đi sự kết nối giữa hai thực thể, một thực thể tồn tại và một thực thể không còn tồn tại”.
Trong văn hóa Nhật Bản, người ta coi trọng sự kết nối giữa con người và đồ vật. Nó thậm chí còn trở thành một yếu tố cơ bản, được thể hiện trong mọi thứ, từ kintsugi – nghệ thuật sửa chữa đồ nội thất truyền thống – đến “châm ngòi niềm vui” – phong cách sống “dọn dẹp để hạnh phúc”. Điều này có nghĩa là sắp xếp đồ đạc trong nhà sao cho tối đa hóa giá trị sử dụng của mọi thứ) mà Marie Kondo, người phụ nữ Nhật Bản được mệnh danh là “nữ thần dọn dẹp nhà cửa”, từng truyền tai nhau đến mọi người.
Ở Nhật Bản, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp những chiếc bát vỡ được sửa chữa một cách tinh tế trong các buổi trà đạo hay tại các lễ hội được tổ chức hàng năm để bày tỏ lòng biết ơn đối với những món đồ cũ không còn được sử dụng. hơn.
Ông Nanai cho biết: “Khi đồ vật không thể sử dụng được, chúng tôi luôn nói ‘otsukaresama-deshita’ với chúng. Nó có nghĩa là ‘cảm ơn vì đã làm việc chăm chỉ’”. Một ví dụ điển hình khác là lễ “hari-kuyo”, hay “lễ chôn kim gãy”. Trong nghi lễ này, những chiếc kim khâu bị gãy được đặt trên một miếng đậu phụ mềm và người ta sẽ tưởng nhớ họ để tỏ lòng biết ơn đối với họ.
Nghệ thuật kintsugi – có từ hàng thế kỷ trước – giúp sửa chữa đồ gốm bị vỡ với những đường may vàng tuyệt đẹp.
Tuy nhiên, sống trong một thế giới với sự phát triển nhanh chóng của nền sản xuất công nghiệp hàng loạt và sự theo đuổi chủ nghĩa tiêu dùng, sự gắn kết giữa con người và đồ vật khó có thể duy trì khi có cái mới. Mọi người rất dễ dàng nới lỏng cái cũ.
Hậu quả mà nhiều người trong chúng ta vẫn chưa nhận ra đó là khoảng cách giữa con người và môi trường ngày càng rộng hơn.
Ông Nanai nói: “Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi tách biệt với rừng, tách biệt với đại dương và chúng tôi vượt trội hơn so với thiên nhiên”. “Nhưng cuộc khủng hoảng môi trường đã đánh thức ý thức của chúng ta rằng chúng ta là một phần của thiên nhiên”.
Nhận thấy giá trị của triết lý Mottainai trong việc dần thu hẹp khoảng cách giữa con người và thiên nhiên, chiến dịch phi lợi nhuận MOTTAINAI của ông Nanai, với sự đóng góp quan trọng của bà Maathai, một nhà hoạt động môi trường nổi tiếng người Kenya, và cộng đồng người Nhật hải ngoại, tinh thần Mottainai đã được được phổ biến rộng rãi trên khắp thế giới.
Trong bài phát biểu tại buổi ra mắt Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc năm 2006, bà Maathai lên án lòng tham đối với nguồn tài nguyên hạn chế của Trái đất là “nguyên nhân sâu xa của hầu hết các cuộc xung đột”.
Ở phương Tây, cô kể lại chuyến đi Nhật Bản, nơi cô học được phương châm Mottainai và bài học “biết ơn, không lãng phí và trân trọng những nguồn lực có hạn”. Qua đó truyền tải thông điệp nhân văn tới toàn thể lãnh đạo nhiều nước có mặt.
Thế vận hội Olympic và Paralympic 2020 tại Tokyo (bị hoãn do đại dịch Covid-19) là sự kiện thể hiện tinh thần Mottainai mạnh mẽ.
Bên cạnh việc sử dụng năng lượng tái tạo, tận dụng các sân vận động và hệ thống giao thông hiện có cũng như các chương trình đền bù carbon, ban tổ chức đã xây dựng từ nhựa tái chế thu thập từ Nhật Bản. Toàn bộ 5.000 huy chương đều được làm từ 100% kim loại tái chế, được thu thập từ các thiết bị điện tử không còn sử dụng được và được người dân quyên góp.
Tuy nhiên, có một sự tương phản: trong khi nhận thức quốc tế về khái niệm Mottainai ngày càng mạnh mẽ thì ở Nhật Bản, người dân lại thờ ơ với chính nơi họ sinh ra.
Nguyên nhân chính là sự khác biệt thế hệ. Giải thích về điều này, phó giáo sư Misuzu Asari thuộc Trường Nghiên cứu Môi trường Toàn cầu, Đại học Kyoto cho biết : “Người già, những người thuộc thế hệ trước, họ đã trải qua giai đoạn khó khăn của chiến tranh và nghèo đói. Vì vậy, họ hiểu, tiếp thu và trân trọng Mottainai hơn ai hết. khác.
Ngược lại, thế hệ trẻ, những người đang sống trong thời đại mà nguồn tài nguyên vật chất vô cùng dồi dào, lại chưa hiểu được mối liên hệ với giá trị nội tại của vật dụng để tạo nên lối sống tối giản hơn. Thay vào đó, họ có thói quen tiêu dùng ồ ạt, khiến những món đồ đó bị vứt đi và dễ dàng thay thế”.
Tương lai cho trẻ em
Với mục tiêu thay đổi điều này, chiến dịch MOTTAINAI đã xác định đối tượng mục tiêu là trẻ em và giới trẻ.
Ngoài dự án Chợ MOTTAINAI thường xuyên được tổ chức khắp Tokyo để bán đồ cũ, chiến dịch này còn có các gian hàng riêng dành cho trẻ em – cho phép các em bán và mua đồ chơi, quần áo.
“Tại gian hàng ‘tí hon’, trẻ em sẽ mua bán mà không có bố mẹ. Mỗi trẻ chỉ được phép chi khoảng 500 yên (khoảng 108.000 đồng), hoạt động buôn bán nhằm dạy cho trẻ nhỏ không chỉ về giá trị đồng tiền mà còn về giá trị đồng tiền. giáo dục trẻ cách tận dụng đồ cũ”, ông Nanai nói về niềm vui của mình.
Tại Shikoku, hòn đảo lớn thứ 4 của Nhật Bản, trẻ em ở đây có sứ mệnh to lớn là thúc đẩy mục tiêu không rác thải.
Mục tiêu này được chính quyền địa phương đặt ra vào năm 2003, họ tuyên bố sẽ hợp tác với các gia đình và tổ chức để tìm cách giải quyết các bãi chôn lấp tại địa phương. Họ đã nghĩ ra phương pháp thông qua trò chơi để truyền tải ý nghĩa của văn hóa mottainai một cách dễ hiểu và dễ tiếp cận nhất.
“Chúng ta cho trẻ 5 lựa chọn khi xử lý một đồ vật không còn sử dụng được nữa. Thứ nhất là tái sử dụng, thứ hai là sửa chữa, thứ ba là dùng đồ vật đó vào việc khác, thứ tư là dùng nó làm mục đích khác. một nguyên liệu thô được tái chế thành một vật thể hoàn toàn mới và thứ năm là vứt nó đi và để nó mục nát trong lòng đất hoặc trôi dạt đâu đó trong môi trường.
Tất nhiên, không phải lúc nào cũng có thể tiết kiệm rác nên chúng tôi phải đưa ra thêm hai phương án – hoặc mang đồ cũ đi chôn lấp hoặc từ chối sử dụng ngay từ đầu”, bà Sakano, một lãnh đạo địa phương thích.
Lựa chọn cuối cùng mới là mấu chốt, bà Sakano giải thích: “Lựa chọn từ chối sử dụng là tinh thần của Mottainai và nó sẽ khuyến khích trẻ nghĩ ra lý do để tránh sử dụng một đồ vật ngay từ đầu, thay vì mua rồi bỏ đi. không sử dụng hoặc sử dụng trong thời gian ngắn rồi vứt đi.”
Từ những lời hứa đơn giản như không nhận đồ chơi trong bữa ăn tại nhà hàng thức ăn nhanh cho đến tái chế chai nhựa, các cô gái và chàng trai địa phương đã ghi nhớ bài học tiết kiệm.
Dân số ngày càng tăng trong khi tài nguyên sống ngày càng ít đi, chúng ta sẽ dùng gì để tiếp tục tồn tại? Vì vậy hãy học cách trân trọng giá trị của những gì bạn có và đừng lãng phí nó, giống như thông điệp nhân văn mà Nhật Bản gửi đến chúng ta: “Mottainai!”.
Nguồn: BBC Travel
