Công trình hồ chứa nước Hoàng An (xã Ia Phin, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai) được xây dựng từ những năm đầu sau giải phóng và được sửa chữa năm 2011.
Năm 2022, Bảo tàng tỉnh phối hợp với Trung tâm Khảo cổ học (Viện Khoa học xã hội phía Nam) tiến hành điều tra, khảo sát và phát hiện sự tồn tại của một di tích khảo cổ thời tiền sử tại đây. .
Những ngày gần đây, mực nước hồ Hoàng An xuống thấp. Tại đây, người đi câu cá đã phát hiện nhiều loại công cụ bằng đá thời tiền sử lộ ra trên bề mặt. Vị trí phát hiện di tích là một doi đất có diện tích khoảng 3.000m2 , có độ dốc thoai thoải về phía lòng hồ. Tọa độ được xác định là 13O49’32” vĩ độ Bắc – 107O57’10” kinh độ Đông, ở độ cao 649m so với mực nước biển. Đây là nơi hợp lưu của các dòng suối chảy từ các khu vực như Bàu Cạn, Ia Phìn và khu vực xung quanh núi Hàm Rồng.
Các di vật được phát hiện nằm rải rác hoặc bị ghim xuống mặt nước nhưng chủ yếu tập trung ở các sườn núi gần mép hồ. Quá trình lở đất đã làm lộ ra nhiều di tích. Là người phát hiện và thông tin cho chúng tôi, anh Trần Trọng Thủy (phường Chi Lăng, TP. Pleiku) cho biết: Năm 2022, khi đang đánh bắt cá, anh còn phát hiện một số dụng cụ bằng đá, lọ gốm.
Di vật được ông Trần Trọng Thủy thu thập tại một mỏm đất gần hồ Hoàng An khi nước rút. (Ảnh: XT).
Tiến hành khảo sát tại khu vực này, chúng tôi phát hiện trên bề mặt nhiều di vật, chủ yếu bằng đá và gốm , gồm: Công cụ hình răng trâu, hình thuôn dài, vai dốc, mặt phẳng và một mặt cong lồi (9 hiện vật); rìu quét vai (5 hiện vật); trục vai opal nhỏ (5 hiện vật); mảnh nhẫn đá (1 hiện vật); mảnh bàn mài (5 hiện vật); mảnh tước (8 hiện vật), phiến phiến (6 hiện vật), mảnh gốm (31 hiện vật, trong đó, 22 mảnh không có hoa văn và 9 mảnh có khắc hoa văn).
Đặc biệt, ở đây có nhiều mảnh gốm hình bình, lọ miệng loe với lõi gốm dày, thô, màu xám. Hoa văn trang trí trên gốm chủ yếu là các đường chạm khắc và hoa văn dây thừng.
So sánh về hình học, vật liệu cũng như kỹ thuật chế tạo cho thấy di tích tìm thấy ở hồ Hoàng An có nhiều điểm tương đồng với các di tích được khai quật trước đó như: Biên Hồ, Trà Dòm (TP.). Pleiku), thôn 7 (huyện Chư Prong), Tài Per (huyện Chư Sê)…
Xá lợi có hình răng trâu. (Ảnh: Xuân Toàn).
Các mảnh gốm có hoa văn thời tiền sử. (Ảnh: Xuân Toàn).
Công cụ nhọn. (Ảnh: Xuân Toàn).
Có thể khẳng định, hồ Hoàng An là di tích có đặc điểm của nhóm công cụ phổ biến cuối thời kỳ đồ đá mới ở khu vực Tây Nguyên, có niên đại cách ngày nay khoảng 3.000 năm.
Qua những di vật được phát hiện, đặc biệt là những mảnh gốm và dụng cụ được sửa chữa để tái sử dụng, các nhà khảo cổ học cho rằng di tích hồ Hoàng An có nhiều yếu tố thuộc loại hình di tích. người dân. Tuy nhiên, đây chỉ là ý kiến ban đầu. Để làm rõ bản chất và giá trị của di tích cần có những bước nghiên cứu tiếp theo một cách đầy đủ và có hệ thống.
Vào mùa mưa, toàn bộ khu vực phát hiện di tích ở hồ Hoàng An chìm trong nước, nguy cơ xói mòn, phá hủy di tích ngày càng gia tăng. Vì vậy, các cơ quan chuyên môn cần có chương trình điều tra, khảo sát, khai quật, nghiên cứu di tích để góp phần phác họa bức tranh thời tiền sử của vùng Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung.
- Phát hiện công cụ mài đá có niên đại khoảng 350 nghìn năm ở Israel
- Bằng chứng về việc con người thông minh khác săn thú ở “vườn địa đàng”
- Tìm hiểu phương pháp chữa răng cổ xưa
