Bạn có tin tưởng “số phận” của mình vào tay tài xế 80 tuổi khi di chuyển trên một trong những con đường “dễ đi” nhất thế giới? Nếu đến Tokyo, bạn có thể buộc phải chấp nhận điều đó, vì thành phố có kế hoạch tăng giới hạn độ tuổi đối với tài xế taxi thêm 5 tuổi so với 75 tuổi như hiện nay.
Các cuộc thảo luận về vấn đề này tại Nhật Bản cho thấy quốc gia châu Á này cần những đề xuất cấp bách để giải quyết cuộc khủng hoảng lao động. Khi nền kinh tế phục hồi sau đại dịch, sự trì trệ trên thị trường lao động bắt đầu lộ rõ, với hơn một nửa số doanh nghiệp Nhật Bản cho biết họ không thể tìm đủ nhân viên toàn thời gian.
Dịch vụ taxi ở Nhật Bản vốn dựa vào lao động lớn tuổi đang gặp khó khăn đặc biệt. Số lượng tài xế ở Nhật Bản đã giảm 20% kể từ năm 2019. Trên thực tế, nhiều người đã trên 75 tuổi. Giới hạn độ tuổi do chính phủ quy định chỉ áp dụng cho phương tiện thuộc sở hữu tư nhân, trong khi các hãng taxi được phép tự quy định tuổi nghỉ hưu cho nhân viên của mình.
Trong khi đó, không chỉ ngành dịch vụ taxi gặp khó khăn. Ngay cả những dịch vụ mà du khách thường sử dụng cũng buộc phải dừng lại. Ví dụ, tàu Shinkansen của Công ty Đường sắt Trung tâm Nhật Bản. sẽ sớm ngừng dịch vụ xe bán đồ ăn, với những mặt hàng phổ biến với bất kỳ ai đi du lịch bằng tàu hỏa. Nguyên nhân là thiếu nhân sự.
Đây chỉ là một trong rất nhiều cú sốc đang xảy ra ở đất nước mà cứ 10 người thì có 1 người trên 80 tuổi. Mặc dù dân số trong độ tuổi lao động đã giảm nhưng Nhật Bản đã phản ứng bằng cách khai thác các nguồn lực trước đây bị bỏ qua, đặc biệt là phụ nữ.
Tuy nhiên, việc tuyển dụng không hề dễ dàng. Hiện nay, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của Nhật Bản cao nhất thế giới. Gần 87% dân số trong độ tuổi lao động của cả nước có việc làm, cao hơn nhiều so với mức trung bình 79% của OECD.
Một xã hội già đi dường như chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến tiềm năng của nền kinh tế. Tuy nhiên, điều thú vị là một số người nhìn thấy cơ hội trong sự chuyển dịch này. Chuyên gia kinh tế Jesper Koll chỉ ra rằng tình trạng thiếu hụt lao động đang dẫn đến một “thời kỳ hoàng kim” mới, khi những công việc toàn thời gian được thay thế bằng làm việc theo ca cho người trẻ, cùng với đó là khả năng tăng lương và cơ hội cũng sẽ đến với những người trẻ.
Junichi Makino, chuyên gia kinh tế trưởng tại SMBC Nikko Securities Inc., dự đoán chi phí lao động tăng cao chắc chắn sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp đầu tư để tăng năng suất lao động – vốn đang ở mức thấp bất thường ở Nhật Bản.
Tuy nhiên, kết quả có khả quan hay không còn phụ thuộc vào việc Nhật Bản đưa ra giải pháp như thế nào. Chính phủ nước này đang cố gắng tìm giải pháp, trong đó có việc cắt giảm các tuyến đường “trống”, như không giao hàng khi khách hàng vắng nhà.
Bà cụ 92 tuổi vẫn làm việc tại McDonald’s
Ngoài ra, những công ty thường xuyên tuyển dụng nhiều lao động nước ngoài cũng được thăng tiến nhiều hơn, có thể nghề tài xế xe buýt sẽ được thêm vào danh sách này. Xe tự lái và các giải pháp tự động hóa khác cũng đang được đề xuất. Tuy nhiên, một nửa chỉ tiêu tuyển dụng trong năm tài chính vừa qua vẫn chưa đạt được.
Lựa chọn đơn giản nhất cho nhiều ngành công nghiệp ở Nhật Bản có thể là giải pháp giống như ngành dịch vụ taxi, đó là giữ chân người lao động lâu hơn. Nhật Bản đang tuyển dụng nhiều người lớn tuổi hơn hầu hết các nước khác, với khoảng 50% số người từ 65 đến 69 tuổi đang làm việc, tăng từ mức chỉ 1/3 vào năm 2005.
Gần 60% những người ở độ tuổi từ 65 đến 69 tiếp tục làm bất cứ điều gì họ muốn để “giữ sức khỏe”. Báo chí Nhật Bản mới đây cũng đưa tin một nhân viên tại McDonald’s – công việc thường được giới trẻ ưa chuộng – đã 95 tuổi và muốn làm việc đến 100 tuổi.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ ý tưởng dành những năm cuối đời để phục vụ khoai tây chiên. Khi Nhật Bản cố gắng đối phó với tình trạng dân số già đi – một xu hướng sắp xảy ra với phần còn lại của thế giới – cách họ thực hiện đang nhận được rất nhiều sự chú ý.
Nguồn: Bloomberg
