Ống pitot bị tắc do mái vòm rất có thể là nguyên nhân khiến máy bay của Birgenair Flight 301 lao xuống Đại Tây Dương khiến 189 người thiệt mạng.
“Đừng lùi lại, xin đừng lùi lại… Ồ, chuyện gì đang xảy ra vậy?”. 12 giây sau, ghi âm bị tắt. Đây là những lời cuối cùng được ghi lại của phi công trên chuyến bay Birgenair 301 vào ngày 6 tháng 2 năm 1996, khởi hành từ Puerto Plata, Cộng hòa Dominica đến Frankfurt, Đức. Tuy nhiên, chiếc máy bay đã lao xuống Đại Tây Dương. Tất cả 189 người trên máy bay, bao gồm 176 hành khách và 13 thành viên phi hành đoàn, đều thiệt mạng. Vậy chuyện gì đã xảy ra?
Boeing 757 – Chiếc máy bay bị rơi sau khi cất cánh từ Puerto Plata, Cộng hòa Dominica, ngày 6 tháng 2 năm 1996. (Ảnh: Aero Icarus)
Khi máy bay bắt đầu cất cánh, cơ trưởng chiếc Boeing 757 nhận thấy đồng hồ tốc độ của máy bay không hoạt động, nhưng vẫn tiếp tục bay như lịch trình. Theo nhà khoa học Geoff Dell, giáo sư tại Đại học Kỹ thuật Ostrava, chuyên về an toàn hệ thống, quản lý rủi ro và công thái học, đây là lỗi đầu tiên của phi hành đoàn. Dell nói với Newsweek vào ngày 21 tháng 5 : “Lẽ ra nên dừng cất cánh và điều tra nguyên nhân khiến tốc độ bay bị sai “.
Ngay sau khi cất cánh, “cảnh báo cần rung” đã được kích hoạt, làm rung cần điều khiển của phi công để cảnh báo rằng máy bay đang bay chậm một cách nguy hiểm. Chế độ lái tự động ngừng hoạt động và máy bay bắt đầu đi chệch hướng và lao xuống.
Một cuộc điều tra sau đó kết luận rằng một trong ba ống pitot của máy bay – cảm biến áp suất nhô ra từ thân máy bay, giúp đo tốc độ không khí – đã bị tắc . Điều này có thể khiến phi hành đoàn nhận được thông tin không chính xác về tốc độ bay. Mặc dù không thể chắc chắn 100% nhưng rất có thể một tổ ong bắp cày đã chặn ống pitot.
Ong bùn đen vàng ( Sceliphron caementarium ) là loài ong bắp cày “được lòng” các phi công ở Cộng hòa Dominica. Chúng có xu hướng xây tổ trong các cấu trúc nhân tạo hình trụ như ống pitot. Các chuyên gia đã không phục hồi bất kỳ ống pitot nào từ vụ tai nạn Chuyến bay 301 của Birgenair. Tuy nhiên, chiếc máy bay được sử dụng cho chuyến bay đã không cất cánh trong khoảng 20 ngày trước khi xảy ra sự cố. Đây là thời gian đủ để xây tổ.
Tắc nghẽn ống pitot không phải là hiếm. Tháng 6 – tháng 7 năm 2021, 8 máy bay tại Sân bay Heathrow, Luân Đôn, bị tắc ống pitot do côn trùng, trứng hoặc vật liệu làm tổ . “Xu hướng “xanh hóa” môi trường đô thị và ngành hàng không sẽ giúp máy bay yên tĩnh và sạch hơn, các sân bay cũng ít gây ô nhiễm hơn, mang đến môi trường hấp dẫn cho côn trùng như ong bắp cày”, Chi nhánh Điều tra Tai nạn Hàng không Anh (AAIB) cho biết.
Sân bay Brisbane, Australia, cũng gặp sự cố tương tự khi phát hiện loài ong bắp cày Pachodynerus nassides đang làm tắc các ống pitot. Vào năm 2013, một chiếc Airbus A330 đã phải quay đầu lại ngay sau khi cất cánh do đồng hồ tốc độ bị trục trặc.
Ong bùn đen vàng, loài vật có thể gây tai nạn cho chuyến bay 301 của Birgenair. (Ảnh: Jean Landry/iStock/Getty).
Nghiên cứu của các công ty tư vấn Ecosure và Eco Logical Australia, đăng trên tạp chí PLOS One năm 2020, đã xem xét vấn đề này. Nhóm đã đặt đầu dò trong các ống pitot mô phỏng tại sân bay từ tháng 2 năm 2016 đến tháng 4 năm 2019. Kết quả là 93 chiếc đã bị chặn, tất cả đều do ong bắp cày Pachodynerus nassidens . Nghiên cứu cho biết loài này có nguy cơ đáng kể đối với an toàn hàng không.
Các chuyên gia có hai giải pháp cho vấn đề vòm. Đầu tiên là che ống pitot khi máy bay đến sân bay Brisbane. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng có rủi ro. Ngày 18/7/2018, một chiếc Airbus chở 229 người đã cất cánh với ống pitot vẫn còn bịt kín. Máy bay đạt độ cao 3.350 m thì phải quay đầu lại.
Sân bay Brisbane cũng có một biện pháp phòng ngừa khác. Đó là việc sử dụng thuốc diệt côn trùng có nguồn gốc từ một loài thực vật ở Nam Mỹ để tiêu diệt sâu bướm – con mồi của ong bắp cày. Sau khi tìm được địa điểm làm tổ thích hợp, ong bắp cày cái làm tê liệt sâu bướm, đặt chúng ở đó và dùng bùn bao kín chúng. Sau khi nở, ong bắp cày non sẽ ăn chúng. Sân bay cho biết biện pháp này đã giúp giảm 64% số lượng tổ ong bắp cày.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng nghiên cứu thiết kế lại ống pitot để giảm khả năng bị đóng băng và tắc nghẽn do vòm, hoặc thay thế ống pitot bằng cảm biến laser đo tốc độ không khí. Mẫu cảm biến đầu tiên được BAE Systems phát triển vào năm 2016.
- Nước ở kênh Venice đột ngột chuyển sang màu xanh
- Sự thật kinh ngạc về hạt phóng xạ độc hại sau vụ nổ bom hạt nhân
- Điều gì xảy ra nếu bạn nhảy dù qua những đám mây?
