Vì sao các nước đau đầu tìm cách ngăn chặn dung nham?

Với nhiệt độ trên 1.000 độ C, rất ít vật thể có thể ngăn chặn được dòng dung nham núi lửa.

Dòng dung nham phun trào từ hệ thống núi lửa Sundhnúkur ở phía tây nam Iceland vào ngày 14 tháng 1 năm 2024. Dung nham chặn nhiều con đường và sủi bọt từ một vết nứt mới vào vùng ngoại ô thị trấn ven biển Grindavik, đốt cháy ít nhất ba ngôi nhà trên đường đi. Gần đó, các phương tiện xây dựng đã làm việc trong nhiều tuần để xây đập đất và đê chắn sóng nhằm chuyển hướng dòng dung nham đã buộc phải rút lui, theo Popular Science .

Trước đây, người ta đã tìm ra nhiều cách để chứa dung nham, từ việc cố gắng đóng băng nó tại chỗ bằng nước biển cho đến sử dụng chất nổ để chặn nguồn cung cấp và xây dựng các rào chắn bằng đá. Còn quá sớm để xác định liệu đập đất ở Iceland có giải cứu thành công thị trấn Grindavik với khoảng 3.500 cư dân và nhà máy địa nhiệt gần đó hay không. Tuy nhiên, những nỗ lực thành công nhất để ngăn chặn hoặc chuyển hướng dung nham bao gồm việc xây dựng các con đập giống như ở Iceland.

Dung nham chảy từ núi lửa khiến nhà cửa ở Grindavik bốc cháy hôm 14/1. (Ảnh: Bjorn Steinbekk).

Dung nham là chất lỏng nhớt chảy chậm giống như nhựa đường . Nó bị ảnh hưởng bởi trọng lực nên cũng như các chất lỏng khác, nó sẽ chảy từ cao xuống thấp theo độ dốc lớn nhất. Với nhiệt độ đá nóng chảy thường vượt quá 1.000 độ C , không nhiều vật thể có thể chặn đường đi của dung nham.

Khám Phá Thêm: Lợn có sức chiến đấu không mạnh lắm, vậy tại sao chúng vẫn chưa bị tuyệt chủng?

Mục Lục Bài Viết

Đóng băng dung nham trên đường đi

Năm 1973, người Iceland đã thử thí nghiệm “đóng băng dung nham” nổi tiếng nhất. Họ sử dụng vòi rồng từ một đội thuyền nhỏ và tàu đánh cá để bảo vệ cộng đồng trên đảo Heimaey khỏi dung nham của núi lửa Eldfell. Dòng dung nham có nguy cơ đóng cửa một bến cảng quan trọng đối với ngành đánh cá trong khu vực. Vụ phun trào kết thúc trước khi chính quyền có thể đánh giá đầy đủ sự thành công của biện pháp, nhưng bến cảng không bị phá hủy.

Xử lý dung nham bằng thuốc nổ

Người Hawaii đã sử dụng chất nổ thả từ máy bay vào năm 1935 và 1942 để ngăn chặn dòng dung nham từ núi lửa Mauna Loa đe dọa thị trấn Hilo trên Đảo Lớn. Ý tưởng của họ là chặn kênh hoặc ống dung nham trong núi lửa cung cấp dung nham cho mặt đất. Không có nỗ lực nào thành công. Chất nổ tạo ra nhiều kênh mới nhưng dòng dung nham mới hình thành nhanh chóng hòa nhập với các kênh trước đó.

Rào chắn và chuyển hướng dung nham

Những nỗ lực gần đây tập trung vào phương pháp thứ ba: xây đập hoặc rãnh để chuyển hướng dòng dung nham xuống một độ dốc khác. Đã có những thành công và thất bại, nhưng việc chuyển hướng sẽ thành công nếu dòng dung nham có thể được dẫn vào một khu vực riêng biệt nơi chúng chảy tự nhiên mà không đe dọa các cộng đồng khác. Tuy nhiên, nhiều nỗ lực chuyển hướng dung nham đều thất bại. Ví dụ, các rào chắn được xây dựng ở Ý để chặn dung nham từ núi Etna vào năm 1992 đã làm chậm dòng chảy nhưng cuối cùng dung nham vẫn chảy qua chúng.

Khám Phá Thêm: Magma có sức tàn phá như thế nào?

Nỗ lực chuyển hướng dung nham của Iceland

Chính quyền Iceland đã sơ tán cư dân Grindavik vào tháng 11 năm 2023 sau khi nhiều trận động đất cho thấy hệ thống núi lửa gần đó đã hoạt động trở lại. Không lâu sau, việc xây dựng hàng rào bảo vệ thị trấn và cơ sở hạ tầng quan trọng gần đó, nhà máy điện địa nhiệt Svartsengi, bắt đầu. Việc xây dựng đã phải dừng lại vào giữa tháng 12 năm ngoái khi vụ phun trào núi lửa đầu tiên xảy ra cách Grindavik 4 km về phía đông bắc, nhưng lại được tiếp tục vào tháng 1 năm 2024. Công việc xây dựng vẫn tiếp tục khi magma phun trào trở lại bề mặt vào ngày 14 tháng 1.

Việc chuyển hướng dung nham ở khu vực này rất khó khăn, một phần do vùng đất xung quanh Grindavik tương đối bằng phẳng. Điều đó khiến việc xác định một đoạn đường nối thay thế rõ ràng để chuyển hướng dung nham trở nên khó khăn hơn. Ngày 15/1, chính quyền Iceland thông báo phần lớn dung nham từ khe nứt chính chảy ra ngoài rào chắn, nhưng một khe nứt mới mở ra bên trong ranh giới bên ngoài, khiến dung nham chảy vào khu dân cư, do đó Grindavik vẫn bị đe dọa.